File:Keyboard-win7-5.png and Бичих зөвлөгөө: Difference between pages
No edit summary |
|||
Line 1: | Line 1: | ||
= Бичих зөвлөмж = | |||
== Бэлтгэл == | |||
Монгол бичихээр компьютерт бичихийн тулд дараах үндсэн алхмуудыг дагаарай. | |||
# Фонт | |||
#; Монгол бичгийн фонт суулгах [https://wiki.mngl.net/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%85_%D0%B7%D0%B0%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80#.D0.A4.D0.BE.D0.BD.D1.82_.D1.81.D1.83.D1.83.D0.BB.D0.B3.D0.B0.D1.85 заавар] | |||
# Гарын драйвер | |||
#; Өөрийн үйлдлийн системд тохирсон гарын драйвер суулгах [https://wiki.mngl.net/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%85_%D0%B7%D0%B0%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80#.D0.93.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD_.D0.B4.D1.80.D0.B0.D0.B9.D0.B2.D0.B5.D1.80_.D1.81.D1.83.D1.83.D0.BB.D0.B3.D0.B0.D1.85 заавар] | |||
# Бичвэрийн программ | |||
#; Монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихийн тулд босоо чиглэл дэмждэг бичвэрийн программ байх шаардлагатай. | |||
#;* Виндоус үйлдлийн системд Майкрософт оффис 2007 ба түүнээс шинэ хувилбар | |||
#;* Мак үйлдлийн системд Лайбре оффис | |||
#;* Линүкс үйлдлийн системд Лайбре оффис юм уу Опеноффис дээр бичихийг зөвлөж байна. | |||
#; Хэрвээ танд оффис байхгүй бол үйлдлийн системдээ тохирсон төлбөргүй, нээлттэй эх бүхий [https://www.libreoffice.org/download/download/ Лайбре оффис], [http://www.openoffice.org/download/ Опен оффис]ыг татаж аваарай. | |||
# Гарын байрлал | |||
#; Доорх зурагт монгол бичгийн гарын байрлалыг харуулав. | |||
#; Анхаарах <nowiki>:</nowiki> Монгол бичгийн гарын байрлал нь латин цагаан толгойн qwerty байрлалтай бараг адил бөгөөд Гэ-f, Га-g, Ха-h, Хэ-k үсгүүд дээр тус тус байршиж байгааг анхаарна уу. | |||
[[File:keyboard-layout.png|710px|center|alt=Гарын байрлал|Гарын байрлал ]] | |||
== Оффисын программууд дээр бичих == | |||
=== Майкрософт оффис === | |||
Майкрософт оффис нь 2007 ба түүнээс шинэ хувилбартаа босоо чиглэл дэмждэг болсон. Та майкрософт оффист монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихдээ дараах алхмуудыг дагана уу. | |||
'''БАРИМТЫН ТОХИРГОО''' | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
|'''1. Хэлээ сонгох:'''<br> | |||
Хэлээ "Mongolian (Traditional Mongolian, Mongolia)" болгон сонгох (Таны үйлдлийн систем виндоус 7 бол "Mongolian (Traditional Mongolian, PRC)"-г сонгоно)<br> | |||
[https://wiki.mngl.net/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%87%D0%B8%D1%85_%D0%B7%D3%A9%D0%B2%D0%BB%D3%A9%D0%B3%D3%A9%D3%A9#.D0.91.D1.8D.D0.BB.D1.82.D0.B3.D1.8D.D0.BB Бэлтгэл] хэсэгт гарын драйвер суулгаснаар таны хэлний сонголтод монгол бичиг орж ирсэн байх болно. | |||
| | |||
[[File:Language_bar.PNG|border|300px|center|alt=Хэл сонгох|Хэл сонгох]]<br> | |||
|- | |||
|'''2. Майкрософт оффист босоо чиглэл идэвхжүүлэх:'''<br> | |||
Оффисын Page Layout цэсний Text Direction-аас Vertical for Mongolian-ыг сонгон босоо чиглэл идэвхжүүлнэ. | |||
| | |||
[[File:Text_direction.PNG|border|300px|center|alt=Босоо чиглэл|Босоо чиглэл]]<br> | |||
|- | |||
| colspan="2" |'''3. Бичих:'''<br> | |||
Тунгаамал загварыг дэмжсэн фонт сонгоно. (MongolianScript, Classical Mongolian Dashtseden гэх мэт)<br> | |||
Ингээд л шууд бичиж эхэлнэ.<br> | |||
[[=Фонт сонгох|Фонт сонгох]] | |||
|} | |||
=== Лайбре оффис === | |||
Та Лайбре оффист монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихдээ дараах алхмуудыг дагана уу.<br> | |||
'''ҮНДСЭН ТОХИРГОО''' | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
|'''CTL идэвхжүүлэх алхам 1:'''<br> | |||
CTL буюу "Төвөгтэй бичвэрийг зураглах" сонголтыг идэвхжүүлэхдээ Tools->Language->For All Text->More-г сонгоно. | |||
| | |||
[[File:Libre-1.png|border|300px|center|alt=CTL идэвхжүүлэх|CTL идэвхжүүлэх]] | |||
| | |||
|- | |||
|'''CTL идэвхжүүлэх алхам 2:'''<br> | |||
Гарч ирсэн цонхноос Asian болон Complex text layout-г идэвхжүүлэн Apply дарна. | |||
| | |||
[[https://wiki.mngl.net/index.php?title=File:Libre-2.jpeg=CTL идэвхжүүлэх|CTL идэвхжүүлэх]] | |||
| | |||
|- | |||
|'''CTL-ийн үндсэн фонт сонгох:'''<br> | |||
CTL-ийн үндсэн фонтоор монгол бичгийн фонт сонгосноор таныг монгол бичгээр бичиж эхлэхэд автоматаар танин тухайн фонт руу шилжинэ.<br> | |||
Basic Fonts(CTL) рүү орон фонтыг монгол бичгийн фонт болгон тохируулна | |||
| | |||
[[File:Libre-3.png|border|300px|center|alt=Фонт тохируулах|Фонт тохируулах]] | |||
| | |||
|} | |||
'''Санамж: Эдгээр алхмуудыг нэг удаа тохируулахад таны тохиргоо хадгалагдах тул оффис нээх бүрдээ тохируулах шаардлагагүй. '''<br> | |||
'''БАРИМТЫН ТОХИРГОО''' | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
|'''Босоо чиглэл идэвхжүүлэх алхам 1:'''<br> | |||
Format цэсний Page-ийг сонгоно. | |||
| | |||
[[File:Libre-4.png|border|300px|center|alt=Босоо чиглэл тохируулах|Босоо чиглэл тохируулах]] | |||
| | |||
|- | |||
|'''Босоо чиглэл идэвхжүүлэх алхам 2:'''<br> | |||
Text direction-ээс Left-to-right(vertical) сонгоно. Ингэснээр та тухайн баримтад босоо чиглэлд бичих боломжтой болно.<br> | |||
'''Санамж:''' Хэрвээ таны оффис хуучирсан хувилбар бол энэ хэсэгт Left-to-right(vertical) сонголт гарч ирэхгүй. Тиймээс оффисоо шинэчлэх эсвэл [https://wiki.mngl.net/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%87%D0%B8%D1%85_%D0%B7%D3%A9%D0%B2%D0%BB%D3%A9%D0%B3%D3%A9%D3%A9#.D0.9E.D0.BF.D0.B5.D0.BD_.D0.BE.D1.84.D1.84.D0.B8.D1.81 энэ] хэсэгт бичсэнчлэн загвар файлыг Лайбре оффисоор нээн бичнэ. | |||
| | |||
[[https://wiki.mngl.net/images/c/c3/CTL3.jpg=Босоо чиглэл тохируулах|Босоо чиглэл тохируулах]] | |||
| | |||
|- | |||
|'''Монгол бичгээр бичих:'''<br> | |||
1. Хэлний сонголтоос "Mongolian (Mongolian script, Bolorsoft)"-г сонгоно.<br> | |||
2. Бичнэ. | |||
| | |||
[[File:Libre-6.png|border|300px|center|alt=Бичих|Бичих]] | |||
| | |||
|} | |||
=== Опен оффис === | |||
Опен оффис монгол бичгийн босоо чиглэл дэмждэг боловч тохиргоо нь нээгдээгүй тул загвар файлын тусламжтай бичнэ. Ийнхүү бичихдээ дараах алхмуудыг дагна уу. | |||
'''Опен оффист бичих заавар''' | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
|'''Загвар файл татаж авах:'''<br> | |||
Энэ [https://www.mngl.net/downloads/templates/mongolian_script.ott холбоос]оор орж загвар файл татаж авна. Татсан загвар файл дээр хулганын баруун товчийг дарж "Open with"-ыг сонгоно. | |||
| | |||
[[File:Open-1.PNG|border|300px|center|alt=Загвар файл нээх|Загвар файл нээх]] | |||
| | |||
|- | |||
|'''Загвар файл нээх:'''<br> | |||
Гарч ирсэн цонхноос Опен оффис программыг сонгоно. Цаашид энэ файлыг дандаа Опен оффисоор нээхийг хүсвэл "Always use this app to open .ott files" цонхыг идэвхжүүлэн OK дарна. | |||
| | |||
[[File:Open-2.PNG|border|300px|center|alt=Загвар файл нээх|Загвар файл нээх]] | |||
| | |||
|- | |||
|colspan=2 |'''Загвар файл нээх:'''<br> | |||
Нээгдсэн загвар файл дараах байдалтай харагдана. Үсгийн фонт өөр харагдаж байвал танд тухайн фонт суугаагүй байна гэсэн үг. (Фонтуудыг https://www.mngl.net/download/ хаягаас татаж авна.)<br> | |||
Та монгол бичгээр бичих бүрдээ энэхүү файлыг засварлан бичиж болно.<br> | |||
[[File:Open-3.PNG|border|600px|center|alt=Загвар файл нээх|Загвар файл нээх]] | |||
|- | |||
|'''Хэл сонгох:'''<br> | |||
Хэлээ "Mongolian (Traditional Mongolian, Mongolia)" болгон сонгоно. (Таны үйлдлийн систем виндоус 7 бол "Mongolian (Traditional Mongolian, PRC)"-г сонгоно)<br> | |||
[https://wiki.mngl.net/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%87%D0%B8%D1%85_%D0%B7%D3%A9%D0%B2%D0%BB%D3%A9%D0%B3%D3%A9%D3%A9#.D0.91.D1.8D.D0.BB.D1.82.D0.B3.D1.8D.D0.BB Бэлтгэл] хэсэгт гарын драйвер суулгаснаар таны хэлний сонголтод монгол бичиг орж ирсэн байх болно.<br> | |||
Ингээд Опен оффис программ дээр босоо чиглэлд бичих боломжтой боллоо. | |||
| | |||
[[File:Language_bar.PNG|border|300px|center|alt=Хэл сонгох|Хэл сонгох]] | |||
| | |||
| | |||
|} | |||
'''Санамж: Хэрвээ та Мак үйлдлийн системийн хэрэглэгч бол Опен оффисын Мак дээрх хувилбар чиглэлийн алдаатай тул ижил төстэй Лайбре оффис программыг хэрэглэхийг зөвлөж байна.'''<br> | |||
== Гарын байрлал == | |||
Монгол бичгээр хурдан, зөв бичихийн тулд гарын байрлал болон тусгай тэмдэгтүүдийн талаар мэдэх шаардлагатай. | |||
[[File:keyboard-layout.png|710px|center|alt=Гарын байрлал|Гарын байрлал ]] | |||
=== Тусгай тэмдэгтийн тайлбар === | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
! rowspan="2" | Латин товч !! rowspan="2" | Нэр !! colspan="3" | Жишээ !! rowspan="2" | Тайлбар | |||
|- | |||
! Монгол бичгээр !! Дарах товч !! Кириллээр | |||
|- | |||
| Shift+1 <br/>(Shift+хувилбарт үсгүүд) | |||
||Хувилбар сонгуур <br/>(FVS - <br/>Free variation selector) | |||
||{{Mongol|ᠠᠲ᠋ᠣᠮ <br/>ᠡᠳ᠋ <br/> ᠳ᠋ᠤᠭᠠᠷ <br/> ᠳ᠋ᠦ᠋ᢉᠡᠷ <br/>ᠯᠧᠨ᠋ᠲ <br/> ᠻᠢᠨᠣ᠋ <br/>ᠪᠦ᠋ᠦ <br/>}} | |||
||a(shift+t)om <br/>e(shift+d) <br/> (shift+d)ugar <br/> (shift+d)(shift+v)fer <br/>l[(shift+n)t <br/>(shift+k)in(shift+o) <br/>bv(shift+v) | |||
||атом <br/>эд <br/> дугаар <br/> дүгээр <br/>лент <br/>кино <br/>бүү | |||
||Үсгийн онцлог хэлбэрийг гаргахын тулд тухайн үсгээ шифттэй давхар дарна. Эсвэл тухайн үсгийн ард Shift+1 дарна. | |||
|- | |||
|| | |||
||Хувилбар сонгуурыг дараах нөхцөлүүдийг бичихэд ашиглана. | |||
||{{Mongol|ᢈᠦᠮᠦᠨ ᠦ᠋ <br/> ᠡᠵᠢ ᠶ᠋ᠢᠨ <br/> ᠮᠠᠯ ᠤ᠋ᠨ <br/> ᠮᠣᠳᠤᠨ ᠳ᠋ᠤ <br/> ᠡᠵᠢ ᠳ᠋ᠦ <br/>ᠠᠪᠤ ᠠ᠋ᠴᠠ <br/>ᠰᠡᠳᢈᠢᠯ ᠢ᠋ <br/>ᠤᠰᠤ ᠶ᠋ᠢ <br/>ᠭᠠᠷ ᠢ᠋ᠶᠠᠷ <br/>ᢉᠡᠷ ᠢ᠋ᠶᠡᠷ <br/> ᠭᠠᠷ ᠢ᠋ᠶᠠᠨ <br/> ᢉᠡᠷ ᠢ᠋ᠶᠡᠨ}} | |||
|| kvmvn (shift+v) <br/>eji (shift+y)in <br/>mal (shift+u)n <br/>modun (shift+d)u <br/>eji (shift+d)v <br/>abu (shift+a)ca <br/>sedkil (shift+i) <br/>usu (shift+y)i <br/>gar (shift+i)yar <br/>fer (shift+i)yer <br/> gar (shift+i)yan <br/> fer (shift+i)yen | |||
|| хүний <br/>ээжийн <br/>малын <br/>модонд <br/>ээжид <br/>ааваас <br/>сэтгэлийг <br/>усыг <br/>гараар <br/>гэрээр | |||
|| Нэрийн тийн ялгалын харьяалах (у/ү), (ун/үн), (йин) өгөх орших (ду/дү), заах (и/йи), гарах (ача), үйлдэх (ийар/ийэр) болон хамаатуулах (ийан/ийэн) нөхцөлүүдийг бичихдээ хувилбар сонгуур (FVS) ашиглана. | |||
|- | |||
| Shift+2 (Shift+,) | |||
||Тэг урттай холбогч <br/>(ZWJ- <br/>Zero width joiner) | |||
||{{Mongol|ᠠ <br/>ᠡ <br/>ᠣ᠂ <br/>ᠦ ᠂ <br/>ᠨᠢ᠂ᠦ᠂ᠪᠠ }} | |||
||a(shift+2) <br/>e(shift+2) <br/>o(shift+,) <br/>v(shift+,) <br/>ni(shift+,)v(shift+,)ba(shift+2) | |||
||А <br/>Э <br/>О. <br/>Ү. <br/>НҮБ | |||
||Овгийн эхний үсэг, цагаан толгой гэх мэтэд үсгийг дангаар бичихэд мөн товчилсон үг бичихэд ашиглана. | |||
|- | |||
| | |||
|| | |||
||{{Mongol|ᠠᠯᠲᠠᠨᠣᠳᠤ <br/>ᠨᠠᠰᠤᠨᠤᠷᠲᠤ <br/>ᠮᠡᠨᠳᠦᠠᠮᠤᠷ <br/>ᠠᠨᠤᠦᠵᠢᠨ }} | |||
|| altan(shift+2)odu <br/>nasun(shift+2)urtu <br/>mendv(shift+2)amur <br/>anu(shift+2)vjin | |||
||Алтан-Од <br/>Насан-Урт <br/>Мэнд-Амар <br/>А. Ану-Үжин | |||
|| Өвөр Монголд дээрх тохиолдолд залгаж бичих ба эгшгийг үгийн эхний хэлбэрээр нь, гэхдээ титмийг шүд болгон бичдэг. | |||
|- | |||
|' | |||
|| Эгшиг тусгаарлагч <br/>(MVS – <br/>Mongolian vowel separator) | |||
|| {{Mongol|ᠪᠠᠶᠢᠨᠠ<br/>ᠠᠬᠠ <br/>ᢈᠡᠯᠡᠨᠡ <br/>ᠪᠢᠴᠢᠯᠡ }} | |||
|| bayin'a <br/>ah'a <br/>kelen'e <br/>bicil'e | |||
|| байна <br/>ах <br/>хэлнэ <br/>бичлээ | |||
|| Үгээс тусад нь бичих эгшгийг бичихдээ үндсэн үгээ бичээд ' товчлуурыг дараад а/э товчлуурыг дарна. | |||
|- | |||
| Shift+/ | |||
|| Зураас <br/>(soft hyphen) | |||
||{{Mongol|ᠠᠯᠲᠠᠨ᠆ᠣᠳᠤ <br/>ᠨᠠᠰᠤᠨ᠆ᠤᠷᠲᠤ <br/>ᠮᠡᠨᠳᠦ᠆ᠠᠮᠤᠷ <br/>ᠠᠨᠤ᠆ᠦᠵᠢᠨ}} | |||
||altan(shift+/)odu <br/>nasun(shift+/)urtu <br/>mendv(shift+/)amur <br/>anu(shift+/)vjin | |||
||Алтан-Од <br/>Насан-Урт <br/>Мэнд-Амар <br/>Ану-Үжин | |||
||Монголд хоёроос дээш үгээс бүтсэн нэрийн хоёр дахь үг эгшгээр эхэлж байвал зураас тавьдаг. | |||
|- | |||
| / || Нуруу <br/>(nirugu) | |||
|| {{Mongol|ᠨᠠ᠊ᠷᠣ᠋ <br/>ᠪᠠᠨ᠋᠊ᠨᠧᠷ <br/>ᠲᠧᠨ᠋᠊ᠨᠢᠰ}} | |||
|| na/r(shift+o) <br/>ba(shift+n)/n[r <br/>t[(shift+n)/nis | |||
|| Наро <br/> баннер <br/>теннис | |||
|| Зориудаар нуруу нэмж бичих шаардлагатай үед дарна. Жишээ нь үгийн дунд орсон давхар н-ийг эр үгийн г үсгээс ялгахын тулд ашиглана. | |||
|} | |||
=== Үсгийн тайлбар === | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
! Латин !! Монгол тэмдэгт !! Жишээ !! Дарах товч !! Кириллээр !! Тайлбар | |||
|- | |||
| Q | |||
|| {{Mongol|ᠥ }} | |||
|| {{Mongol|ᠥᠳᠦ <br/>ᠥᠰ}} | |||
|| qdv <br/>qs | |||
|| өд <br/>өс | |||
|| | |||
|- | |||
| W | |||
|| {{Mongol|ᠸ}} | |||
|| {{Mongol|ᠬᠣᠷᠸᠠ <br/>ᠸᠠᠭᠠᠷ}} | |||
|| horwa <br/>wagar | |||
|| хорвоо <br/>ваар | |||
|| | |||
|- | |||
| E | |||
|| {{Mongol|ᠡ}} | |||
|| {{Mongol|ᠡᠵᠢ <br/>ᠡᠨᠡ}} | |||
|| eji <br/>ene | |||
|| ээж <br/>энэ | |||
|| | |||
|- | |||
| R | |||
|| {{Mongol|ᠷ}} | |||
|| {{Mongol|ᠷᠠᠰᠢᠶᠠᠨ <br/>ᠠᠷᠪᠠᠨ}} | |||
|| rasiyan<br/>arban | |||
|| рашаан<br/>арван | |||
|| | |||
|- | |||
| T | |||
|| {{Mongol|ᠲ}} | |||
|| {{Mongol|ᠲᠡᠷᠡ <br/>ᠲᠡᠮᠡᢉᠡ}} | |||
|| tere<br/>temefe | |||
|| тэр <br/>тэмээ | |||
|| | |||
|- | |||
| Y | |||
|| {{Mongol|ᠶ}} | |||
|| {{Mongol|ᠶᠠᠮᠤᠨ ᠭᠤᠷᠪᠠ ᠶ᠋ᠢᠨ<br/>ᠣᠷᠤᠨ ᠢ᠋ᠶᠠᠨ <br/>ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠰᠠᠶ᠋ᠢᠬᠠᠨ}} | |||
|| yamun <br/>gurba (shift+y)in <br/>orun (shift+i)yan <br/>sayiqan <br/>sa(shift+y)ihan | |||
|| яам <br/>гурвын <br/>орноо </br>сайхан <br/>саяхан | |||
|| 1. Я гийгүүлэгч бүхий үгэнд шууд бичихэд этгэртэй гарна. <br/>2. -йин, ийан/ийэн нөхцөлийг бичихэд шилбэ хэлбэртэй гарна. <br/>3. Хос эгшгийн бүтцэд бичихэд шууд шилбэ хэлбэртэй гарна. <br/>4. Хос эгшигтэй адил бүтцэд “я” бичих үед ард нь FVS (хувилбар сонгуур) <br/>дарахад этгэр хэлбэртэй гарна. | |||
|- | |||
| U | |||
|| {{Mongol|ᠤ}} | |||
|| {{Mongol|ᠤᠯᠤᠰ <br/>ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ}} | |||
|| ulus <br/>uhagan | |||
|| улс <br/>ухаан | |||
|| | |||
|- | |||
| I | |||
|| {{Mongol|ᠢ}} | |||
|| {{Mongol|ᠢᠨᠢᠶᠡ <br/>ᠢᠵᠢᠯᠢ}} | |||
|| iniye <br/>ijili | |||
|| инээ <br/>ижил | |||
|| | |||
|- | |||
| O | |||
|| {{Mongol|ᠣ}} | |||
|| {{Mongol|ᠣᠳᠤ <br/>ᠣᠯᠠᠨ}} | |||
|| odu <br/>olan | |||
|| одоо <br/>олон | |||
|| | |||
|- | |||
| P | |||
|| {{Mongol|ᠫ}} | |||
|| {{Mongol|ᠫᠠᠷᠢᠰ <br/>ᠫᠤᠤᠵᠢᠩ}} | |||
|| paris <br/>puuji; | |||
|| Парис <br/>пуужин | |||
|| | |||
|- | |||
| A | |||
|| {{Mongol|ᠠ}} | |||
|| {{Mongol|ᠠᠪᠤ <br/>ᠠᠮᠤᠷ}} | |||
|| abu <br/>amur | |||
|| аав <br/>амар | |||
|| | |||
|- | |||
| S | |||
|| {{Mongol|ᠰ}} | |||
|| {{Mongol|ᠰᠠᠷᠠᠨ <br/>ᠰᠤᠪᠤᠳ}} | |||
|| saran <br/>subud | |||
|| саран <br/>сувд | |||
|| | |||
|- | |||
| D | |||
|| {{Mongol|ᠳ}} | |||
|| {{Mongol|ᠡᠳᠡ <br/>ᠡᠳ᠋}} | |||
|| ende <br/>e(shift+d) | |||
|| энд <br/>эд | |||
|| Зарим өвөрмөц бичлэгтэй үгэнд “д” үсгийг хэвтээ бичих хэрэгтэй бол <br/>хувилбар сонгох тэмдэгт (FVS) ашиглах ба shift+d дарна. | |||
|- | |||
| F | |||
|| {{Mongol|ᢉ}} | |||
|| {{Mongol|ᢉᠡᠷ <br/>ᢉᢈᠢᠷ}} | |||
|| fer <br/>fkir | |||
|| гэр <br/>хир | |||
|| Эм үгийн “Гэ” | |||
|- | |||
| G | |||
|| {{Mongol|ᠭ}} | |||
|| {{Mongol|ᠭᠠᠯ <br/>ᠭᠠᠷᠴᠠᠭ}} | |||
|| gal <br/>garcag | |||
|| гал <br/>гарчиг | |||
|| Эр үгийн “Га” | |||
|- | |||
| H | |||
|| {{Mongol|ᠬ}} | |||
|| {{Mongol|ᠬᠠᠤᠯᠢ <br/>ᠬᠠᠴᠢᠨ}} | |||
|| hauli <br/>hacin | |||
|| хууль <br/>хачин | |||
|| Эр үгийн “Ха” | |||
|- | |||
| J | |||
|| {{Mongol|ᠵ}} | |||
|| {{Mongol|ᠵᠢᠯ <br/>ᠵᠠᠷᠢᠮ}} | |||
|| jil <br/>jarim | |||
|| жил <br/>зарим | |||
|| | |||
|- | |||
| K | |||
|| {{Mongol|ᢈ}} | |||
|| {{Mongol|ᢈᠡᠷᠪᠡ <br/>ᢈᠡᠯᠡ}} | |||
|| kerbe <br/>kele | |||
|| хэрвээ <br/>хэл | |||
|| Эм үгийн “Хэ” | |||
|- | |||
| L | |||
|| {{Mongol|ᠯ}} | |||
|| {{Mongol|ᠯᠠ <br/>ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ}} | |||
|| la <br/>luuba; | |||
|| лаа <br/>лууван | |||
|| | |||
|- | |||
| Z | |||
|| {{Mongol|ᠽ}} | |||
|| {{Mongol|ᠠᠽᠢ <br/>ᠽᠠᠨᠳᠠᠨ}} | |||
|| azi <br/>zandan | |||
|| ази <br/>зандан | |||
|| | |||
|- | |||
| X | |||
|| {{Mongol|ᠱ}} | |||
|| {{Mongol|ᠱᠠᠭᠠᠷᠳᠠ <br/> ᠵᠢᠱᠢᠶᠡᠯᠡ }} | |||
|| xagarda <br/>jixiyel | |||
|| шаард <br/>жишээл | |||
|| | |||
|- | |||
| C | |||
|| {{Mongol|ᠴ}} | |||
|| {{Mongol|ᠴᠠᠭᠠᠨ <br/>ᠴᠢᠮᠡᢉᠡ}} | |||
|| cagan <br/>cimefe | |||
|| цагаан <br/>чимээ | |||
|| | |||
|- | |||
| V || {{Mongol|ᠦ}} | |||
|| {{Mongol|ᠦᠨᠦᠷ <br/>ᢈᠦᠮᠦᠨ}} | |||
|| vnvr <br/>kvmvn | |||
|| үнэр <br/>хүмүүн || | |||
|- | |||
| B | |||
|| {{Mongol|ᠪ}} | |||
|| {{Mongol|ᠪᠢ <br/>ᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ}} | |||
|| bi <br/>bagatur | |||
|| би <br/>баатар | |||
|| | |||
|- | |||
| N | |||
|| {{Mongol|ᠨ}} | |||
|| {{Mongol|ᠠᠯᠲᠠᠨ <br/>ᠨᠠᠷᠠ}} | |||
|| altan <br/>nara | |||
|| алтан <br/>нар | |||
|| | |||
|- | |||
| M | |||
|| {{Mongol|ᠮ}} | |||
|| {{Mongol|ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ <br/>ᠮᠥᠩᢈᠡ}} | |||
|| mo;gol <br/>mq;ke | |||
|| Монгол <br/>мөнх | |||
|| | |||
|} | |||
=== Шифттэй дарагдах болон гадаад үсгүүд === | |||
{| class="wikitable" | |||
|- | |||
! Латин !! Монгол тэмдэгт !! Жишээ !! Дарах товч !! Кириллээр !! Тайлбар | |||
|- | |||
| [ | |||
|| {{Mongol|ᠧ}} | |||
|| {{Mongol|ᠸᠧᠪ <br/>ᠯᠧᠨᠢᠨ }} | |||
|| w[b <br/>l[nin | |||
|| веб <br/>ленин | |||
|| Гадаад үгийн “Е” | |||
|- | |||
| Shift+L | |||
|| {{Mongol|ᡀ}} | |||
|| {{Mongol|ᡀᠠᠭᠪᠠ <br/>ᡀᠠᠰᠠ }} | |||
|| (shift+l)agba <br/>(shift+l)asa | |||
|| лхагва <br/>Лхас | |||
|| “Лх” | |||
|- | |||
| Shift+K | |||
|| {{Mongol|ᠻ}} | |||
|| {{Mongol|ᠻᠢᠨᠣ᠋ <br/>ᠻᠢᠷᠢᠯᠯ }} | |||
|| (shift+k)in(shift+o) <br/>(shift+k)irill | |||
|| кино <br/>кирилл | |||
|| Гадаад үгийн “К” | |||
|- | |||
| Shift+F | |||
|| {{Mongol|ᠹ}} | |||
|| {{Mongol|ᠹᠠᠻᠰ <br/>ᠹᠧᠷᠮ }} | |||
|| (shift+f)a(shift+k)s <br/>(shif+f)[rm | |||
|| факс <br/>ферм | |||
|| Гадаад үгийн “Ф” | |||
|- | |||
| Shift+C | |||
|| {{Mongol|ᠼ}} | |||
|| {{Mongol|ᠼᠢᠷᠻᠣᠨ <br/>ᠸᠠᠻᠼᠢᠨ }} | |||
|| (shift+c)ir(shift+k)on <br/>wa(shift+k)(shift+c)in | |||
|| циркон <br/>вакцин | |||
|| Гадаад үгийн “Ц” | |||
|- | |||
| Shift+H | |||
|| {{Mongol|ᠾ}} | |||
|| {{Mongol|ᠾᠷᠣᠮ <br/>ᠾᠯᠣᠷ }} | |||
|| (shift+h)rom <br/>(shift+h)lor | |||
|| хром <br/>хлор | |||
|| Гадаад үгийн “Х” | |||
|- | |||
| Shift+Z | |||
|| {{Mongol|ᠿ}} | |||
|| {{Mongol|ᠿᠦᠷᠨᠠᠯ <br/>ᠿᠦᠻᠣᠸ}} | |||
|| (shift+z)vrnal <br/>(shift+z)v(shift+k)ow | |||
|| журнал <br/>Жуков || Гадаад үгийн “Ж” | |||
|- | |||
| Shift+X | |||
|| {{Mongol|ᠺ}} | |||
|| | |||
|| | |||
|| | |||
|| Чагтан “Га” үсэг. | |||
|- | |||
| Shift+R | |||
|| {{Mongol|ᡁ}} | |||
|| {{Mongol|ᡁᠢᠯᠢ }} | |||
|| (shift+r)ili | |||
|| Жыли | |||
|| Хятад хэлний “жы” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг. | |||
|- | |||
| Shift+; | |||
|| {{Mongol|ᡂ}} | |||
|| {{Mongol|ᡂᠢ}} | |||
|| (shift+;)i | |||
|| чий | |||
|| Хятад хэлний “qi” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг. | |||
|} |
Revision as of 15:00, 8 January 2025
Бичих зөвлөмж
Бэлтгэл
Монгол бичихээр компьютерт бичихийн тулд дараах үндсэн алхмуудыг дагаарай.
- Фонт
- Монгол бичгийн фонт суулгах заавар
- Гарын драйвер
- Өөрийн үйлдлийн системд тохирсон гарын драйвер суулгах заавар
- Бичвэрийн программ
- Монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихийн тулд босоо чиглэл дэмждэг бичвэрийн программ байх шаардлагатай.
- Виндоус үйлдлийн системд Майкрософт оффис 2007 ба түүнээс шинэ хувилбар
- Мак үйлдлийн системд Лайбре оффис
- Линүкс үйлдлийн системд Лайбре оффис юм уу Опеноффис дээр бичихийг зөвлөж байна.
- Хэрвээ танд оффис байхгүй бол үйлдлийн системдээ тохирсон төлбөргүй, нээлттэй эх бүхий Лайбре оффис, Опен оффисыг татаж аваарай.
- Гарын байрлал
- Доорх зурагт монгол бичгийн гарын байрлалыг харуулав.
- Анхаарах : Монгол бичгийн гарын байрлал нь латин цагаан толгойн qwerty байрлалтай бараг адил бөгөөд Гэ-f, Га-g, Ха-h, Хэ-k үсгүүд дээр тус тус байршиж байгааг анхаарна уу.

Оффисын программууд дээр бичих
Майкрософт оффис
Майкрософт оффис нь 2007 ба түүнээс шинэ хувилбартаа босоо чиглэл дэмждэг болсон. Та майкрософт оффист монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихдээ дараах алхмуудыг дагана уу.
БАРИМТЫН ТОХИРГОО
1. Хэлээ сонгох: Хэлээ "Mongolian (Traditional Mongolian, Mongolia)" болгон сонгох (Таны үйлдлийн систем виндоус 7 бол "Mongolian (Traditional Mongolian, PRC)"-г сонгоно) |
|
2. Майкрософт оффист босоо чиглэл идэвхжүүлэх: Оффисын Page Layout цэсний Text Direction-аас Vertical for Mongolian-ыг сонгон босоо чиглэл идэвхжүүлнэ. |
|
3. Бичих: Тунгаамал загварыг дэмжсэн фонт сонгоно. (MongolianScript, Classical Mongolian Dashtseden гэх мэт) |
Лайбре оффис
Та Лайбре оффист монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихдээ дараах алхмуудыг дагана уу.
ҮНДСЭН ТОХИРГОО
CTL идэвхжүүлэх алхам 1: CTL буюу "Төвөгтэй бичвэрийг зураглах" сонголтыг идэвхжүүлэхдээ Tools->Language->For All Text->More-г сонгоно. |
|
|
CTL идэвхжүүлэх алхам 2: Гарч ирсэн цонхноос Asian болон Complex text layout-г идэвхжүүлэн Apply дарна. |
||
CTL-ийн үндсэн фонт сонгох: CTL-ийн үндсэн фонтоор монгол бичгийн фонт сонгосноор таныг монгол бичгээр бичиж эхлэхэд автоматаар танин тухайн фонт руу шилжинэ. |
|
Санамж: Эдгээр алхмуудыг нэг удаа тохируулахад таны тохиргоо хадгалагдах тул оффис нээх бүрдээ тохируулах шаардлагагүй.
БАРИМТЫН ТОХИРГОО
Босоо чиглэл идэвхжүүлэх алхам 1: Format цэсний Page-ийг сонгоно. |
|
|
Босоо чиглэл идэвхжүүлэх алхам 2: Text direction-ээс Left-to-right(vertical) сонгоно. Ингэснээр та тухайн баримтад босоо чиглэлд бичих боломжтой болно. Санамж: Хэрвээ таны оффис хуучирсан хувилбар бол энэ хэсэгт Left-to-right(vertical) сонголт гарч ирэхгүй. Тиймээс оффисоо шинэчлэх эсвэл энэ хэсэгт бичсэнчлэн загвар файлыг Лайбре оффисоор нээн бичнэ. |
||
Монгол бичгээр бичих: 1. Хэлний сонголтоос "Mongolian (Mongolian script, Bolorsoft)"-г сонгоно. |
|
Опен оффис
Опен оффис монгол бичгийн босоо чиглэл дэмждэг боловч тохиргоо нь нээгдээгүй тул загвар файлын тусламжтай бичнэ. Ийнхүү бичихдээ дараах алхмуудыг дагна уу.
Опен оффист бичих заавар
Загвар файл татаж авах: Энэ холбоосоор орж загвар файл татаж авна. Татсан загвар файл дээр хулганын баруун товчийг дарж "Open with"-ыг сонгоно. |
|
||
Загвар файл нээх: Гарч ирсэн цонхноос Опен оффис программыг сонгоно. Цаашид энэ файлыг дандаа Опен оффисоор нээхийг хүсвэл "Always use this app to open .ott files" цонхыг идэвхжүүлэн OK дарна. |
|
||
Загвар файл нээх: Нээгдсэн загвар файл дараах байдалтай харагдана. Үсгийн фонт өөр харагдаж байвал танд тухайн фонт суугаагүй байна гэсэн үг. (Фонтуудыг https://www.mngl.net/download/ хаягаас татаж авна.) | |||
Хэл сонгох: Хэлээ "Mongolian (Traditional Mongolian, Mongolia)" болгон сонгоно. (Таны үйлдлийн систем виндоус 7 бол "Mongolian (Traditional Mongolian, PRC)"-г сонгоно) Ингээд Опен оффис программ дээр босоо чиглэлд бичих боломжтой боллоо. |
|
Санамж: Хэрвээ та Мак үйлдлийн системийн хэрэглэгч бол Опен оффисын Мак дээрх хувилбар чиглэлийн алдаатай тул ижил төстэй Лайбре оффис программыг хэрэглэхийг зөвлөж байна.
Гарын байрлал
Монгол бичгээр хурдан, зөв бичихийн тулд гарын байрлал болон тусгай тэмдэгтүүдийн талаар мэдэх шаардлагатай.

Тусгай тэмдэгтийн тайлбар
Латин товч | Нэр | Жишээ | Тайлбар | ||
---|---|---|---|---|---|
Монгол бичгээр | Дарах товч | Кириллээр | |||
Shift+1 (Shift+хувилбарт үсгүүд) |
Хувилбар сонгуур (FVS - Free variation selector) |
ᠠᠲ᠋ᠣᠮ |
a(shift+t)om e(shift+d) (shift+d)ugar (shift+d)(shift+v)fer l[(shift+n)t (shift+k)in(shift+o) bv(shift+v) |
атом эд дугаар дүгээр лент кино бүү |
Үсгийн онцлог хэлбэрийг гаргахын тулд тухайн үсгээ шифттэй давхар дарна. Эсвэл тухайн үсгийн ард Shift+1 дарна. |
Хувилбар сонгуурыг дараах нөхцөлүүдийг бичихэд ашиглана. |
ᢈᠦᠮᠦᠨ ᠦ᠋ |
kvmvn (shift+v) eji (shift+y)in mal (shift+u)n modun (shift+d)u eji (shift+d)v abu (shift+a)ca sedkil (shift+i) usu (shift+y)i gar (shift+i)yar fer (shift+i)yer gar (shift+i)yan fer (shift+i)yen |
хүний ээжийн малын модонд ээжид ааваас сэтгэлийг усыг гараар гэрээр |
Нэрийн тийн ялгалын харьяалах (у/ү), (ун/үн), (йин) өгөх орших (ду/дү), заах (и/йи), гарах (ача), үйлдэх (ийар/ийэр) болон хамаатуулах (ийан/ийэн) нөхцөлүүдийг бичихдээ хувилбар сонгуур (FVS) ашиглана. | |
Shift+2 (Shift+,) | Тэг урттай холбогч (ZWJ- Zero width joiner) |
ᠠ |
a(shift+2) e(shift+2) o(shift+,) v(shift+,) ni(shift+,)v(shift+,)ba(shift+2) |
А Э О. Ү. НҮБ |
Овгийн эхний үсэг, цагаан толгой гэх мэтэд үсгийг дангаар бичихэд мөн товчилсон үг бичихэд ашиглана. |
ᠠᠯᠲᠠᠨᠣᠳᠤ |
altan(shift+2)odu nasun(shift+2)urtu mendv(shift+2)amur anu(shift+2)vjin |
Алтан-Од Насан-Урт Мэнд-Амар А. Ану-Үжин |
Өвөр Монголд дээрх тохиолдолд залгаж бичих ба эгшгийг үгийн эхний хэлбэрээр нь, гэхдээ титмийг шүд болгон бичдэг. | ||
' | Эгшиг тусгаарлагч (MVS – Mongolian vowel separator) |
ᠪᠠᠶᠢᠨᠠ |
bayin'a ah'a kelen'e bicil'e |
байна ах хэлнэ бичлээ |
Үгээс тусад нь бичих эгшгийг бичихдээ үндсэн үгээ бичээд ' товчлуурыг дараад а/э товчлуурыг дарна. |
Shift+/ | Зураас (soft hyphen) |
ᠠᠯᠲᠠᠨ᠆ᠣᠳᠤ |
altan(shift+/)odu nasun(shift+/)urtu mendv(shift+/)amur anu(shift+/)vjin |
Алтан-Од Насан-Урт Мэнд-Амар Ану-Үжин |
Монголд хоёроос дээш үгээс бүтсэн нэрийн хоёр дахь үг эгшгээр эхэлж байвал зураас тавьдаг. |
/ | Нуруу (nirugu) |
ᠨᠠ᠊ᠷᠣ᠋ |
na/r(shift+o) ba(shift+n)/n[r t[(shift+n)/nis |
Наро баннер теннис |
Зориудаар нуруу нэмж бичих шаардлагатай үед дарна. Жишээ нь үгийн дунд орсон давхар н-ийг эр үгийн г үсгээс ялгахын тулд ашиглана. |
Үсгийн тайлбар
Латин | Монгол тэмдэгт | Жишээ | Дарах товч | Кириллээр | Тайлбар |
---|---|---|---|---|---|
Q |
ᠥ |
ᠥᠳᠦ |
qdv qs |
өд өс |
|
W |
ᠸ |
ᠬᠣᠷᠸᠠ |
horwa wagar |
хорвоо ваар |
|
E |
ᠡ |
ᠡᠵᠢ |
eji ene |
ээж энэ |
|
R |
ᠷ |
ᠷᠠᠰᠢᠶᠠᠨ |
rasiyan arban |
рашаан арван |
|
T |
ᠲ |
ᠲᠡᠷᠡ |
tere temefe |
тэр тэмээ |
|
Y |
ᠶ |
ᠶᠠᠮᠤᠨ ᠭᠤᠷᠪᠠ ᠶ᠋ᠢᠨ |
yamun gurba (shift+y)in orun (shift+i)yan sayiqan sa(shift+y)ihan |
яам гурвын орноо сайхан саяхан |
1. Я гийгүүлэгч бүхий үгэнд шууд бичихэд этгэртэй гарна. 2. -йин, ийан/ийэн нөхцөлийг бичихэд шилбэ хэлбэртэй гарна. 3. Хос эгшгийн бүтцэд бичихэд шууд шилбэ хэлбэртэй гарна. 4. Хос эгшигтэй адил бүтцэд “я” бичих үед ард нь FVS (хувилбар сонгуур) дарахад этгэр хэлбэртэй гарна. |
U |
ᠤ |
ᠤᠯᠤᠰ |
ulus uhagan |
улс ухаан |
|
I |
ᠢ |
ᠢᠨᠢᠶᠡ |
iniye ijili |
инээ ижил |
|
O |
ᠣ |
ᠣᠳᠤ |
odu olan |
одоо олон |
|
P |
ᠫ |
ᠫᠠᠷᠢᠰ |
paris puuji; |
Парис пуужин |
|
A |
ᠠ |
ᠠᠪᠤ |
abu amur |
аав амар |
|
S |
ᠰ |
ᠰᠠᠷᠠᠨ |
saran subud |
саран сувд |
|
D |
ᠳ |
ᠡᠳᠡ |
ende e(shift+d) |
энд эд |
Зарим өвөрмөц бичлэгтэй үгэнд “д” үсгийг хэвтээ бичих хэрэгтэй бол хувилбар сонгох тэмдэгт (FVS) ашиглах ба shift+d дарна. |
F |
ᢉ |
ᢉᠡᠷ |
fer fkir |
гэр хир |
Эм үгийн “Гэ” |
G |
ᠭ |
ᠭᠠᠯ |
gal garcag |
гал гарчиг |
Эр үгийн “Га” |
H |
ᠬ |
ᠬᠠᠤᠯᠢ |
hauli hacin |
хууль хачин |
Эр үгийн “Ха” |
J |
ᠵ |
ᠵᠢᠯ |
jil jarim |
жил зарим |
|
K |
ᢈ |
ᢈᠡᠷᠪᠡ |
kerbe kele |
хэрвээ хэл |
Эм үгийн “Хэ” |
L |
ᠯ |
ᠯᠠ |
la luuba; |
лаа лууван |
|
Z |
ᠽ |
ᠠᠽᠢ |
azi zandan |
ази зандан |
|
X |
ᠱ |
ᠱᠠᠭᠠᠷᠳᠠ |
xagarda jixiyel |
шаард жишээл |
|
C |
ᠴ |
ᠴᠠᠭᠠᠨ |
cagan cimefe |
цагаан чимээ |
|
V |
ᠦ |
ᠦᠨᠦᠷ |
vnvr kvmvn |
үнэр хүмүүн |
|
B |
ᠪ |
ᠪᠢ |
bi bagatur |
би баатар |
|
N |
ᠨ |
ᠠᠯᠲᠠᠨ |
altan nara |
алтан нар |
|
M |
ᠮ |
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ |
mo;gol mq;ke |
Монгол мөнх |
Шифттэй дарагдах болон гадаад үсгүүд
Латин | Монгол тэмдэгт | Жишээ | Дарах товч | Кириллээр | Тайлбар |
---|---|---|---|---|---|
[ |
ᠧ |
ᠸᠧᠪ |
w[b l[nin |
веб ленин |
Гадаад үгийн “Е” |
Shift+L |
ᡀ |
ᡀᠠᠭᠪᠠ |
(shift+l)agba (shift+l)asa |
лхагва Лхас |
“Лх” |
Shift+K |
ᠻ |
ᠻᠢᠨᠣ᠋ |
(shift+k)in(shift+o) (shift+k)irill |
кино кирилл |
Гадаад үгийн “К” |
Shift+F |
ᠹ |
ᠹᠠᠻᠰ |
(shift+f)a(shift+k)s (shif+f)[rm |
факс ферм |
Гадаад үгийн “Ф” |
Shift+C |
ᠼ |
ᠼᠢᠷᠻᠣᠨ |
(shift+c)ir(shift+k)on wa(shift+k)(shift+c)in |
циркон вакцин |
Гадаад үгийн “Ц” |
Shift+H |
ᠾ |
ᠾᠷᠣᠮ |
(shift+h)rom (shift+h)lor |
хром хлор |
Гадаад үгийн “Х” |
Shift+Z |
ᠿ |
ᠿᠦᠷᠨᠠᠯ |
(shift+z)vrnal (shift+z)v(shift+k)ow |
журнал Жуков |
Гадаад үгийн “Ж” |
Shift+X |
ᠺ |
Чагтан “Га” үсэг. | |||
Shift+R |
ᡁ |
ᡁᠢᠯᠢ |
(shift+r)ili | Жыли | Хятад хэлний “жы” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг. |
Shift+; |
ᡂ |
ᡂᠢ |
(shift+;)i | чий | Хятад хэлний “qi” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг. |
File history
Click on a date/time to view the file as it appeared at that time.
Date/Time | Thumbnail | Dimensions | User | Comment | |
---|---|---|---|---|---|
current | 16:25, 17 November 2024 | ![]() | 468 × 286 (33 KB) | Badaa (talk | contribs) |
You cannot overwrite this file.
File usage
The following page uses this file: