Difference between revisions of "Бичих зөвлөгөө"

From Mongolian script
Line 38: Line 38:
  
 
=== Опен оффис ===
 
=== Опен оффис ===
 +
 +
== Гарын байрлал ==
 +
Монгол бичгээр хурдан, зөв бичихийн тулд гарын байрлал болон тусгай тэмдэгтүүдийн талаар мэдэх шаардлагатай.
 +
 +
=== Тусгай тэмдэгтийн тайлбар ===
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
! rowspan="2" | Латин товч !! rowspan="2" | Монгол бичгээр1 !! colspan="3" | Жишээ !! rowspan="2" | Тайлбар
+
! rowspan="2" | Латин товч !! rowspan="2" | Нэр !! colspan="3" | Жишээ !! rowspan="2" | Тайлбар
 
|-
 
|-
! Нэр !! Монгол бичгээр !! Дарах товч !! Кириллээр
+
! Монгол бичгээр1 !! Дарах товч !! Кириллээр
 
|-
 
|-
 
| ‘ || Нөхцөл залгавар холбогч <br/>(NNBSP) || {{Mongol|ᠰᠡᠳᢈᠢᠯ ᠢ <br/>ᠠᠮᠢᠲᠠᠨ ᠤ <br/>ᠮᠠᠯ ᠤᠨ <br/>ᠡᠵᠢ ᠶᠢᠨ }} || eji‘yin  <br/>mal‘un <br/>amitan‘u <br/>sedkil‘i || ээжийн <br/>малын <br/>амьтны <br/>сэтгэлийг || Тусад нь бичих залгаврын өмнө дарна.  
 
| ‘ || Нөхцөл залгавар холбогч <br/>(NNBSP) || {{Mongol|ᠰᠡᠳᢈᠢᠯ ᠢ <br/>ᠠᠮᠢᠲᠠᠨ ᠤ <br/>ᠮᠠᠯ ᠤᠨ <br/>ᠡᠵᠢ ᠶᠢᠨ }} || eji‘yin  <br/>mal‘un <br/>amitan‘u <br/>sedkil‘i || ээжийн <br/>малын <br/>амьтны <br/>сэтгэлийг || Тусад нь бичих залгаврын өмнө дарна.  
Line 60: Line 65:
 
|}
 
|}
  
 +
=== Үсгийн тайлбар ===
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
Line 120: Line 126:
 
|}
 
|}
  
 +
=== Шифттэй дарагдах болон гадаад үсгүүд ===
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"

Revision as of 18:25, 19 February 2019

Бичих зөвлөмж

Бэлтгэл

Монгол бичихээр компьютерт бичихийн тулд дараах үндсэн алхмуудыг дагаарай.

  1. Фонт
    Монгол бичгийн фонт суулгах заавар
  2. Гарын драйвер
    Өөрийн үйлдлийн системд тохирсон гарын драйвер суулгах заавар
  3. Бичвэрийн программ
    Монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихийн тулд босоо чиглэл дэмждэг бичвэрийн программ байх шаардлагатай.
    • Виндоус үйлдлийн системд Майкрософт оффис 2007 ба түүнээс шинэ хувилбарыг
    • Мак үйлдлийн системд Либре оффисыг
    • Линүкс үйлдлийн системд Либре оффис юм уу Опеноффис дээр бичихийг зөвлөж байна.
    Хэрвээ танд оффис байхгүй бол үйлдлийн системдээ тохирсон төлбөргүй, нээлттэй эх бүхий Либре оффис, Опен оффисыг татаж аваарай.
  4. Гарын байрлал
    Доорх зурагт монгол бичгийн гарын байрлалыг харуулав.
    Анхаарах : Монгол бичгийн гарын байрлал нь латин цагаан толгойн qwerty байрлалтай бараг адил бөгөөд Гэ-f, Га-g, Ха-h, Хэ-k үсгүүд дээр тус тус байршиж байгааг анхаарна уу.
Гарын байрлал

Оффисын программууд дээр бичих

Майкрософт оффис

Майкрософт оффис нь 2007 ба түүнээс шинэ хувилбартаа босоо чиглэл дэмждэг болсон. Та майкрософт оффист монгол бичгээр босоо чиглэлд бичихдээ дараах алхмуудыг дагна уу.

  1. Хэлээ сонгох
    "Mongolian (Traditional Mongolian, Mongolia)" болгон сонгох (Таны үйлдлийн систем виндоус 7 бол "Mongolian (Traditional Mongolian, PRC)"-г сонгоно) Бэлтгэл хэсэгт гарын драйвер суулгаснаар таны хэлний сонголтод монгол бичиг орж ирсэн байх болно.
Хэл сонгох


  1. Майкрософт оффист босоо чиглэл идэвхжүүлэх
    Оффисын Page Layout цэсний Text Direction-аас Vertical for Mongolian-ыг сонгон босоо чиглэл идэвхжүүлнэ.
Босоо чиглэл


  1. Фонт сонгох
    Тунгаамал загварыг дэмжсэн фонт сонгоно. (MongolianScript, Classical Mongolian Dashtseden гэх мэт)
    Ингээд л шууд бичиж эхэлнэ.
Фонт сонгох


Либре оффис

Опен оффис

Гарын байрлал

Монгол бичгээр хурдан, зөв бичихийн тулд гарын байрлал болон тусгай тэмдэгтүүдийн талаар мэдэх шаардлагатай.

Тусгай тэмдэгтийн тайлбар

Латин товч Нэр Жишээ Тайлбар
Монгол бичгээр1 Дарах товч Кириллээр
Нөхцөл залгавар холбогч
(NNBSP)
ᠰᠡᠳᢈᠢᠯ ᠢ
ᠠᠮᠢᠲᠠᠨ ᠤ
ᠮᠠᠯ ᠤᠨ
ᠡᠵᠢ ᠶᠢᠨ
eji‘yin
mal‘un
amitan‘u
sedkil‘i
ээжийн
малын
амьтны
сэтгэлийг
Тусад нь бичих залгаврын өмнө дарна.
Shift+1 Хувилбар сонгуур
(FVS -
Free variation selector)
ᠻᠢᠨᠣ᠋ ᠪᠦ᠋ᠦ
ᠯᠧᠨ᠋ᠲ
ᠡᠳ᠋
ᠠᠲ᠋ᠣᠮ
at(shift+1)om
ed(shift+1)
l;n(shift+1)t
(shift+k)ino(shift+1)
bv(shift+1)v
атом
эд
лент
кино
бүү
Үсгийн онцлог хэлбэрийг гаргахын тулд тухайн үсгийнхээ ард дарна.
Shift+2
(shift+a
shift+e)
Эгшиг тусгаарлагч
(MVS –
Mongolian vowel separator)
ᠪᠢᠴᠢᠯ᠎ᠡ
ᢈᠡᠯᠡᠨ᠎ᠡ
ᠠᠬ᠎ᠠ
ᠪᠠᠶᠢᠨ᠎ᠠ
bayin(shift+a)
ah(shift+a)
kelen(shift+e)
bicil(shift+e)
байна
ах
хэлнэ
бичлээ
Үгээс тусад нь бичих эгшгийн өмнө дарна.
Хялбарчлахын үүднээсshift+a, shift+e дээр мөн байрлуулсан.
Shift+6 Зураас
(soft hyphen)
ᠠᠨᠤ᠆ᠦᠵᠢᠨ
ᠮᠡᠨᠳᠦ᠆ᠠᠮᠤᠷ
ᠨᠠᠰᠤᠨ᠆ᠤᠷᠲᠤ
ᠠᠯᠲᠠᠨ᠆ᠣᠳᠤ
altan(shift+6)odu
nasun(shift+6)urtu
mendv(shift+6)amur
anu(shift+6)vjin
Алтан-Од
Насан-Урт
Мэнд-Амар
Ану-Үжин
Монголд хоёроос дээш үгээс бүтсэн нэрийн хоёр дахь үг эгшгээр эхэлж байвал зураас тавьдаг.
Shift+[ Тэг урттай холбогч
(ZWJ-
Zero width joiner)
ᠠᠨᠤ‍ᠦᠵᠢᠨ
ᠮᠡᠨᠳᠦ‍ᠠᠮᠤᠷ
ᠨᠠᠰᠤᠨ‍ᠤᠷᠲᠤ
ᠠᠯᠲᠠᠨ‍ᠣᠳᠤ
altan(shift+[)odu
nasun(shift+[)urtu
mendv(shift+[)amur
anu(shift+[)vjin
Алтан-Од
Насан-Урт
Мэнд-Амар
А. Ану-Үжин
Өвөр Монголд дээрх тохиолдолд залгаж бичих ба эгшгийг үгийн эхний хэлбэрээр нь, гэхдээ титмийг шүд болгон бичдэг.
ᠦ‍ ᠂
ᠣ‍᠂
ᠡ‍
ᠠ‍
a(shift+[)
e(shift+[)
o(shift+[),
v(shift+[),
А
Э
О.
Ү.
Овгийн эхний үсэг, цагаан толгой гэх мэтэд үсгийг дангаар бичих үед дарна.
Shift+’ Нуруу
(nirugu)
ᠨᠠ᠊ᠷᠣ᠋ na(shift+’)ro(shift+1) Наро Зориудаар нуруу нэмж бичих шаардлагатай үед дарна.

Үсгийн тайлбар

Латин Монгол тэмдэгт Жишээ Дарах товч Кириллээр Тайлбар
Q ᠥᠰ
ᠥᠳᠦ
qdv
qs
өд
өс


W ᠸᠠᠭᠠᠷ
ᠬᠣᠷᠸᠠ
horwa
wagar
хорвоо
ваар
E ᠡᠨᠡ
ᠡᠵᠢ
eji
ene
ээж
энэ
R ᠠᠷᠪᠠᠨ
ᠷᠠᠰᠢᠶᠠᠨ
rasiyan
arban
рашаан
арван
T ᠲᠡᠮᠡᢉᠡ
ᠲᠡᠷᠡ
tere
temefe
тэр
тэмээ
Y ᠰᠠᠶ᠋ᠢᠬᠠᠨ
ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ
ᠭᠤᠷᠪᠠ ᠶᠢᠨ᠂ ᠣᠷᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ
ᠶᠠᠮᠤᠨ
yamun
gurba‘yin
orun‘iyan
sayiqan
say(shift+1)ihan
яам
гурвын
орноо
сайхан
саяхан
1. Я гийгүүлэгч бүхий үгэнд шууд бичихэд этгэртэй гарна.
2. -йин, ийан/ийэн нөхцөлийг бичихэд шилбэ хэлбэртэй гарна.
3. Хос эгшгийн бүтцэд бичихэд шууд шилбэ хэлбэртэй гарна.
4. Хос эгшигтэй адил бүтцэд “я” бичих үед ард нь FVS (хувилбар сонгуур) дарахад этгэр хэлбэртэй гарна.
U ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ
ᠤᠯᠤᠰ
ulus
uhagan
улс
ухаан
I ᠢᠵᠢᠯᠢ
ᠢᠨᠢᠶᠡ
iniye
ijili
инээ
ижил
O ᠣᠯᠠᠨ
ᠣᠳᠤ
odu
olan
одоо
олон
P ᠫᠤᠤᠵᠢᠩ
ᠫᠠᠷᠢᠰ
paris
puujishift+n
Парис
пуужин
[ Чагтан “Га” үсэг.
A ᠠᠮᠤᠷ
ᠠᠪᠤ
abu
amur
аав
амар
S ᠰᠤᠪᠤᠳ
ᠰᠠᠷᠠᠨ
saran
subud
саран
сувд
Зарим өвөрмөц бичлэгтэй үгэнд “д” үсгийг хэвтээ бичих хэрэгтэй бол ард нь хувилбар сонгох тэмдэгт (FVS) буюу shift+1 дарна.
D ᠡᠳ᠋
ᠡᠳᠡ
ende
ed(shift+1)
энд
эд
F ᢉᢈᠢᠷ
ᢉᠡᠷ
fer
fkir
гэр
хир
Эм үгийн “Гэ”
G ᠭᠣᠯᠤᠮᠲᠠ
ᠭᠠᠯ
gal
golumta
гал
голомт
Эр үгийн “Га”
H ᠬᠠᠴᠢᠨ
ᠬᠠᠤᠯᠢ
hauli
hacin
хууль
хачин
Эр үгийн “Ха”
J ᠵᠠᠷᠢᠮ
ᠵᠢᠯ
jil
jarim
жил
зарим
K ᢈᠡᠯᠡ
ᢈᠡᠷᠪᠡ
kerbe
kele
хэрвээ
хэл
Эм үгийн “Хэ”
L ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ
ᠯᠠ
la
luuba(shift+n)
лаа
лууван
Z ᠽᠠᠨᠳᠠᠨ
ᠠᠽᠢ
azi
zandan
ази
зандан
X ᠵᠢᠱᠢᠶᠡᠯᠡᠪᠡᠯ
ᠱᠠᠭᠠᠷᠳᠠ
xagarda
jixiyelebel
шаард
жишээлбэл
C ᠴᠢᠮᠡᢉᠡ
ᠴᠠᠭᠠᠨ
cagan
cimeke
цагаан
чимээ
V ᢈᠦᠮᠦᠨ
ᠦᠨᠦᠷ
vnvr
kvmvn
үнэр
хүмүүн
B ᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ
ᠪᠢ
bi
bagatur
би
баатар
N ᠨᠠᠷᠠ
ᠠᠯᠲᠠᠨ
altan
nara
алтан
нар
M ᠮᠥᠩᢈᠡ
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ
mo(shift+n)gol
mq(shift+n)ke
Монгол
мөнх

Шифттэй дарагдах болон гадаад үсгүүд

Латин Монгол тэмдэгт Жишээ Дарах товч Кириллээр Тайлбар
Shift+A ᠎ᠠ ᠠᠬ᠎ᠠ
ᠪᠠᠶᠢᠨ᠎ᠠ
bayinshift+a
ahshift+a
байна
ах
Үгийн адагт орсон орхиц А (эгшиг тусгаарлагч MVS тэмдэгтийн хамт)
Shift+E ᠎ᠡ ᠨᠡᠷ᠎ᠡ
ᢈᠡᠨ᠎ᠡ
ᠡᠩᢈᠡ
gen(shift+e)
ner(shift+e)
гэнэ
нэр
Үгийн адагт орсон орхиц Э (эгшиг тусгаарлагч MVS тэмдэгтийн хамт)
Shift+N ᠠᠩᠬ᠎ᠠ
ᡀᠠᠰᠠ
a(shift+n)h(shift+a)
e(shift+n)ke
анх
энх
Их инхлэг
Shift+L ᡀᠠᠭᠪᠠ
ᠯᠧᠨᠢᠨ
(shift+l)agba
(shift+l)asa
лхагва
Лхас
“Лх”
; ᠸᠧᠪ
ᠻᠢᠷᠢᠯᠯ
w;b
l;nin
веб
ленин
Гадаад үгийн “Е”
Shift+K ᠻᠢᠨᠣ᠋
ᠹᠧᠷᠮ
(shift+k)ino(shift+1)
(shift+k)irill
кино
кирилл
Гадаад үгийн “К”
Shift+F ᠹᠠᠻᠰ
ᠸᠠᠻᠼᠢᠨ
(shift+f)a(shift+k)s
(shif+f);rm
факс
ферм
Гадаад үгийн “Ф”
Shift+C ᠼᠢᠷᠻᠣᠨ
ᠾᠯᠣᠷ
(shift+c)ir(shift+k)on
wa(shift+k)(shift+c)in
циркон
вакцин
Гадаад үгийн “Ц”
Shift+H ᠾᠷᠣᠮ
ᠿᠦᠻᠣᠸ
(shift+h)rom
(shift+h)lor
хром
хлор
Гадаад үгийн “Х”
Shift+J ᠿᠦᠷᠨᠠᠯ (shift+j)vrnal
(shift+j)v(shift+k)ow
журнал
Жуков
Гадаад үгийн “Ж”
Shift+Q ᡂᠢ (Shift+q)i чий
Жыли
Хятад хэлний “qi” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг.
Shift+Z ᡁᠢᠯᠢ (shift+z)ili Хятад хэлний “жы” үеийг тэмдэглэх тусгай үсэг.